Select your language



Sort de documënt: Audio

Titul:

L rë crot (Gherdëina)



Descriziun: L fova n iede n rë che ova trëi mutans. La plu jëuna fova tan bela che nchinamei l surëdl, che ova udù bele tan de cosses, se fajova marueia.
N bel di ti dijela a si pere:
“Ncuei iel tan bon ciaut dedora. Possi pa jì alalergia a fé damat?”
“Sambën! Y tolete nce pea ti codla d’or.”
“Va bën, pere!“ y la prinzëssa se ova bele raidà y fova pieda da porta ora.
Ajache l fova mpo bëndebò ciaut dedora, se sëntela sota n lën da beca ulache l fova n pue’ de dumbria. La fajova bele n pez damat cun la codla, canche, ora de nia, ti mucela ora dla mans y toma ite te zitl. Dut spriguleda ti cëla la prinzëssa mo do, ma la codla ne fova nia plu da udëi.
“Oh, mi bela codla! Śën, co feji pa mei?! Sce pudësse medrë inò l’abiné ca a vel’ moda, dajëssi pa dut chël che é, duc mi guanc, mi pierles, mi diamanc y nchinamei mi curona!”
La se lamentova tan adaut, che n crot, che fova iló dlongia, ova audì dut. Chësc sauta ora dl’ega y ti dij:
“Ciuldì bredles’a? Cie te ie pa suzedù, che te fejes tan n bur mus?“
„Bur crot da sgricé, co ues’a bele tu me judé? Mi codla d’or me ie tumeda te zitl!
“Ah, sce l ie mé per chël che te bredles! Ti pierles, ti diamanc, ti guanc y ti curona ne n’uei nia, ma sce te me mpermëtes de me avëi gën y de me traté sciche ti miëur cumpani, de me lascé senté for dlongia té, de me lascé maië ora de ti taier y de me lascé durmì te ti bel liet de sëida dlongia té, pona uei jì a te tò su la codla d’or.”
“Oh, sce te me fajësses chësc plajëi! Sambën che te mpermëte de fé chël che te es dit”, ti respuendela al crot y njonta: “Prëibel, porteme su la codla.”
Sun chësta scumparësc l crot tl’ega.
Ntant se pënsa la fia dl rë: ”Cie che ti é mpermetù al bur crot ne muessi pu no mantenì! Sce l à da bruntlé, pona l lasci mefun bruntlé. L muessa mpo mé resté tl’ega, scenó ne vivel pu no nia. Ie me n muce ntant y ël ne puderà nia unì a me pië!”
L ne n’à nia durà giut, chël l crot fova inò cumparì. Y bele n pont ovel la bela codla d’or che l ti smaca ala prinzëssa. Chësta la pea y la porta bel debota a cësa.
“Fia dl rë, fia dl rë, aspieteme, ne te lecordes’a nia, cie che te me es mpermetù?”
Ma la prinzëssa ne ti scutova nia plu su y ne se cruziova nianca no de chël che l crot ti svaiova do.
L di do da sëira fova la prinzëssa cun si doi surans plu vedles, si pere y n grum de nviei pra cëina tl ciastel. Ora de nia audela zachei unian su per la sceles. Plic, plac! Plic, plac!
Puech do – tòch, tòch – tachelnea zachei pra porta y n aud cherdan:
“Fia dl rë, tu la plu jëuna, gëureme!”
La fia dl rë leva su, va pra porta, la gëura y vëija l bur crot. Sun chëla se tolela na drëta sperduda y stluj te n bòt inò l usc. Pona se sëntela pra mëisa sciche nia ne fossa stat.
“Ma muta, cie iel pa mei cun té?! Chi ie pa caora che ne te l fejes nianca unì ite canche l tachelnea y damanda do té? Ulà es’a lascià la bona crianza? Iel pa povester n morch caora?”
L pere se ova ntendù, che l cuer de si muta batova drët dassënn dala tëma.
“Dedora ie n crot da sgricé”, respuendela. “Inier, canche fove sun pra a fé damat cun la codla, me iela ora de nia sbrisceda ora dla mans y ie tumeda te zitl.
L crot me à audì bradlan y ie pona jit a me la tò ora. Perchël ti ovi mpermetù de deventé si cumpania, ma ie ne me ësse mei mpensà, che l pudëssa unì ora dl’ega.
Y śën iel dan porta y uel ite.”
Te chël mumënt smaza l crot mo n iede y sveia:
“Fia dl rë, tu la plu jëuna, lasceme ite. Ne te lecordes’a nia, cie che te me es mpermetù inier dlongia l’ega frëscia dl zitl? Fia dl rë, fia dl rë, gëureme!”
Audian chësc, dij l rë:
“Mi bona fia, chël che n mpermët, muessen nce mantenì! Va y gëura la porta!”
A si pere ne pudovela danz nia dì de no y la muta à messù fé al sënn, ënghe sce la se sgriciova bën tan y la l fajova tan ngërt.
Canche la se ova sentà, audela na usc grovia che vën da mespies su:
“Auzeme su y lasceme senté dlongia té!”
La prinzëssa fova bën feter desseneda de messëi fé chël che l crot ulova, ma l pere ne zedova nia nfin che la ne l’ova nia fat.
“Auzeme sun mëisa, prëibel! Y śën sburdleme ca ti bel taier d’or, acioche ënghe ie posse maië ora cun té!”
L ne juova no a se lamenté y no a petlé giut. La messova de vëira forza fé cie che l crot cumandova y se dejidrova. Canche l ova maià assé y fova stuf, dijel:
“Son stanch y pasciù, y śën ulëssi jì a durmì. Porteme su te ti majon y njënieme ca ti liet. Ulon jì tramedoi a durmì, l ie bele tert y scur dedora!”
Canche la fia dl rë ova audì chësc, se ala sprigulà.
“No, jì a durmì tl medemo liet cun n crot, chël me sà propi de massa!”
La ova tëma da chël crot frëit y ne se nfidova nia drë a l pië ite. Y śën ëssel nchinamei dassù durmì te si liet! La legrimes scumenciova a ti regorer ju per la masseles.
“No, ie ne n’ue pa durmì cun n crot..”
Ma śën se ova l rë dessenà.
“Ne sté a fé stories! Sce te es mpermetù velch, pona muesses nce l mantenì. Perchël va śën su te ti majon y tolete pea l crot. Bona nuet!”
L ne juova dut nia, śën messovela ulghé a si pere, ënghe sce la fova desseneda.
Nsci peiela ite l crot cun doi dëic y l porta te si majon.
Iló se pondela te si liet, ma mpede mëter l crot dlongia d’ëila, l lascela te n piz.
“Fia dl rë, toleme te ti liet. Iló stan dessegur plu saurì y l ie ënghe plu bon ciaut. Te me l’oves mpermetù, ne te lecordes’a nia? Sce te ne l fejes nia, ti l diji a ti pere!”
Chësc fova de massa.
“Cie te mpermëtes’a?! Chi rates’a de vester? Ne te dëudes’a nia? Te é cunzedù de sté pra mé, te é nchinamei lascià maië ora de mi taier, ne n es’a śën nia tosc assé?!
Tl sënn tol la fia dl rë puere crot y l scirma cun duta si forza su per mur.
“Śën dajeres bën gheneda per n pez, bur crot stemiëus.”
Ma l crot ne fova nia tumà via per fonz y mort, coche la se ova mpensà. A si post fova cumparì n bel jëun, n prinz dai ciavëi linëusc y dai uedli brumes!
“Te rengrazie, bela prinzëssa, te me es descantà. Na ria stria me ova trasfurmà te n bur crot y mé tu pudoves me judé. Ues’a deventé mi fëna y unì a sté te mi ciastel per duta la vita?”
“Sci, mé gën!”
Śën ne ti univa nia plu ert sëura mantenì chël che la ova mpermetù. L prinz fova deventà si bon cumpani y si uem. Y nsci vivovi cuntënc, canche, n bel di, ti dij l prinz a si fëna, al fia dl rë:
“Duman ruva mi fant cun na cales d’or y ot biei ciavei blanc. L unirà a nes tò y nes purterà te mi ciastel.”
Y bele n pont ruva l di do na cales d’or cun de biei ciavei blanc. L fant trajova sauc dal blo cuntënt che l fova a udëi inò si patron; y mo n chël di l al menà ndëur te si rëni, adum cun si fëna, la fia dl rë.


Lingaz: LB

Data: 1988

Autur: Fredesc Grimm (traduzion: Petra Senoner)

Esecutur: Ujes: Heidi Dapunt, Waltraud Delago, Kilian Insam, Ulrich Insam, Armin Moroder, Milva Mussner, Denis Pycha - Pianola: Angelina Craffonara - Registrazion: Hörmann Alexander/Niederdorf - Digitalisaziun: Davide Records Sas

Copyright: Istitut Ladin Micurá de Rü 1988

Media: