Select your language



Sort de documënt: Audio

Titul:

Le re arosch (Ladin Val Badia)



Descriziun: Al ê n iade n re che â trëi mitans. La plü jona ê tan bela, che cinamai sorëdl, che â bele odü tan de beles cosses sön chësc monn, se fajô morvëia.
N bel de dijera a so pere:
“Incö él tan bun cialt defora. Pói jí alaleria a fá belaita?”
“Sambëgn!”, respogn le pere, “tolete ince cun te la cogora d’or.”
“Vá bun , pere!”, y la prinzëssa s’â bele ot y ê piada da porta fora. Deach’al ê bindebó cialt alaleria, s’ára senté sot a n frassen olach’al ê n pü’ da ambria.
Ara fajô bele n strüf belaita cun la cogora, can ch’ara ti slisora te n iade fora dles mans y toma te fistí. Döt sprigorada ti ciara la prinzëssa ciamó do, mo la cogora n’é nia plü da odëi.
“Oh, mia bela cogora! Ci feji pa sëgn?! Sc’i foss madër buna da l’abiné a val’ moda, dessi ca döt ci ch’i á, düc mi guanc, mies perles, mi diamanc y cinamai mia corona!”
Ara baudiâ tan dadalt, che n arosch, che ê ailó dlungia, â aldí döt. Chësc salta fora d’ega y dij ala prinzëssa:
“Ciodi piteste pa? Ci t’él pa sozedü, che te fejes tan na burta müsa? Pói te daidé?”
“Bur arosch da sgricé, co oresseste pa tö me daidé? Mia cogora d’or m’é tomada te fistí!”
“Ah, sc’al é ma porchël che te pites! Tües perles, tü diamanc, y tüa corona ne n’ói nia, mo sce tö m’impormëtes da m’orëi bun y da me traté sciöche to miú compagn, da me lascé senté dagnora dlungia te, da me lascé mangé fora de to taí y da me lascé dormí dlungia te te to bel let de sëda, vái a te chirí la cogora d’or.”
“Oh, sce te me fajesses chësc plajëi! Sambëgn ch’i impormëti da fá chël che t’as dit”, respognera al arosch. Sön chësta scomparësc l’arosch tl’ega.
Intratan se pënsa la fia dl re: “Ci ch’i ti á impormetü al arosch ne mëssi pö nia mantigní! Y sc’al á da bruntoré, spo le lasci mefo bruntoré. Al mëss impó ma resté t’ega, zënza ne virel pö nia. Intratan m’un sciampi y al ne sciafiará nia da gní a me pié!”
Ara n’â nia doré dî, che l’arosch ê indô comparí. Y bel avisa âl la bela cogora d’or y al ti la tirâ ala prinzëssa. Chësta s’ la pëia y la porta debota te ciasa.
“Fia dl re, fia dl re, aspéteme, ne te recordeste nia ci che te m’as impormetü?
Mo la prinzëssa ne ti ascutâ nia plü pro y ne se cruziâ gnanca de ci che l’arosch ti scraiâ do.
Le de do da sëra ê la prinzëssa cun sües döes sorus plü vedles, so pere y n gröm de inviá pro cëna tl ciastel. Te n iade aldera zacai gnon sö por stiga. Plic plac! Plic, plac!
Püch do – toch, toch – tlocorëia zacai pro porta y an alda cherdan:
“Fia dl re, fia dl re, tö la plü jona, deureme!”
La fia dl re leva sö, vá ia da porta, la deura y vëiga le bur arosch. Sön chëra se dára na te spordüda ch’ara stlüj debota indô l`üsc. Spo se sëntera pro mësa y fej sciöche nia ne foss sté.
“Pu möta, ci él pa cun te?! Che él pa cafora, che te ne le lasces gnanca gní ite can ch’al tlocorëia y damana do te? Olá aste pa lascé la buna cherianza?”
Le pere s’á intenü che le cör de süa möta batô dër dassënn dala tëma.
“Defora él n arosch da sgricé”, respognera. Inier, canch’i ê sön pre a soghé con la cogora, m’éra te n iade slisorada fora dles mans y é tomada te fistí. L’arosch m’á aldí pitan y é spo jü a m’la tó fora d`ega. Porchël ti ái impormetü da deventé süa compagna, mo i ne m’ess mai imaginé, ch’al podess gní fora d’ega. Y sëgn él dan porta y ó gní ite”.
Te chël momënt maza l’arosch ciamó n iade a porta y scraia:
“Fia dl re, fia dl re, tö la plü jona, lásceme ite. Ne te recordeste nia, ci che te m’as impormetü inier dlungia l`ega frësca de fistí? Fia dl re, fia dl re, deureme!”
Do che le re â aldí la usc dl arosch, âl dit:
“Mia buna fia, ci ch’an impormët, mësson ince mantigní! Vá y deura la porta!”
A so pere ne podôra danz nia dí de no y la möta á messü stimé, ince sc’ara le fajô iniert y se sgriciâ.

Can ch’ara s`â senté jö, aldera la usc groia dl arosch:
“Álzeme sö y lásceme senté dlungia te!”
La prinzëssa ê bëgn dër inzafotada da messëi fá ci che l’arosch comanâ, mo le pere ne zedô nia cina ch’ara ne l’â nia fat.
“Álzeme sön mësa, prëibel! Y sëgn sbürleme ca to taí, ch’i pois ince iö mangé cun te!”
Al ne jovâ no da se baudié no da petlé bëgn dî. Ara mëssâ a dötes les forzes fá ci che l’arosch comanâ y se dejidrâ. Canche chësc â mangé assá y ê stüf, dijôl:
“I sun stanch y pasciü y sëgn oressi jí a dormí. Pórteme sö te tüa ciamena y arjígneme ca le let. I orun jí tramidui a dormí, al é bele tert y scür defora!”
Can che la fia dl re â aldí chësc s´ára sprigoré.
“No, jí a dormí tl medem let cun n arosch, chël me sá propi massa!”
Ara se temô da chël arosch frëit y verdic y ne s’infidâ nia dër da le pié ite. Y sëgn essel cinamai orü dormí te so let! Les leghermes metô man da ti brodoré jö por les massëdles.
“No, iö n’ó nia dormí cun n arosch...”
Mo sëgn s’â le re dessené.
“No sté a fá stories! Sce t’as impormetü valch, spo mësseste ince le mantigní. Porchël vá sëgn sö te tüa ciamena y tolete cun te l’arosch. Buna nöt!”
Al ne jovâ döt nia, sëgn messâra olghé a so pere, ince sc’ara ê dessenada. Spo pëiera ite l’arosch con dui dëic y le porta te süa ciamena. Iló se ponera te let, mo impede mëte l’arosch dlungia ëra, le lascera te n piz.
“Fia dl re, fia dl re, tóleme te to let! Iló stán sigü plü saurí y al é ince plü bun cialt. Te m’l`âs impormetü, ne te recordeste nia? Sce te ne le fejes nia, ti al diji a to pere!”
Chësc ê demassa!
“Ci te vëgnel pa en mënt a te?! Che arateste pa da ester? Ne te dodeste nia? I t’á conzedü da sté pro me, i t’á cinamai lascé mangé fora de mi taí, ne n’ái nia fat tosc assà?!”
Tl sënn tol la fia dl re le püre arosch y le sciüra cun döta süa forza sö por mür.
“Sëgn daraste bëgn na tria por n strüf, bur arosch da sgricé!”
Mo l’arosch n`ê nia tomé ia por funz mort sciöch’ara s’â imaginé. A so post êl comparí n bel jonn, n prinz dai ciavëis lominusc y dai edli bröms sciöche le firmamënt!
“Dilan, bela prinzëssa, te m’as dejincanté. Na ria stria m’â trasformé te n bur arosch y ma tö podôs me delibré. Oste deventé mia fomena y gní a sté te mi ciastel por döta la vita?”
“Ê ion le feji!”
Sëgn ne ti gnôl ala prinzëssa nia plü ert sura da mantigní chël ch’ara â impormetü. Le prinz ê deventé so bun compagn y so om. Y insciö viôi contënc, cina che, n bel de, dij le prinz a süa fomena, la fia dl re:
“Doman vëgnel mi fant cun na gücia d’or y ot de bi ciavai blanc. Al gnará a nes tó y nes portará te mi ciastel.”
Y bel avisa röiel le de do na gücia d’or cun ot ciavai bi blanc adalerch. Le fant tirâ salc dala ligrëza ch’al podô indô odëi so patrun, y al l’á condüt zoruch te so rëgn, adöm cun süa fomena, la fia dl re.


Categoria: stories

Lingaz: LB

Data: 1988

Autur: Fredesc Grimm (traduziun: Marlis Frenademez)

Esecutur: Usc: Ijidoro Clara, Angela Comploi, Albina Ferdigg, Teresina Sorà, Oswald Verginer, Eduard Zingerle - Pianola: Angelina Craffonara - Registraziun: Hörmann Alexander/Niederdorf - Digitalisaziun: Davide Records Sas

Copyright: Istitut Ladin Micurá de Rü 1988

Media: