Sort de documënt: Audio
Titul:
L liever y l igl (Gherdëina)
Descriziun: Śën ve conti, mutans y mutons, na storia, che perdrët ne daussëssi nia ve cunté. Ma la ie na storia vëira, messëis me crëier. Canche mi nëine me la cuntova, me dijovel for: ″La muessa mpo vester vëira, scenó ne pudëssen pu nianca la cunté.″
La storia se à purtà pro nsci:
L fova dumënia, n bel di d’autonn. I leresc scumenciova bele a deventé ghialices, ampoms y granëtes ova i mutons dl paesc bele tlupà y da sëira, canche l surëdl jiva dojù, sluminova nosc crëps te chël bel cueciun, la nrosadura, che n vëija ënghe mo al didancuei canche n cëla, d’autonn danterëures, su a nosc crëps.
Y propi n chël di, canche duc, pitli y granc, jiva a mëssa furnii drët da catif cun l guant da sandì, fova ënghe l igl dala bona luna, liegher y cuntënt. Pernanche l stlaiova di, fova l igl bele dan porta che l se la ciantova tan bën che n igl ie mefun bon de cianté daduman abenëura.
″Perdrët pudëssi bën jì n tòch a spaz ntant che mi fëna njënia l gusté, y passé tres l ciamp per udëi coche l’à mi reves. ″
No l ciamp y no i reves fova perdrët siei, ma ajache i biei reves cueceni ne chersciova nia dalonc da si cësa y ël cun duta si familia se n maiova for tanc che i ulova, ratovel chisc reves sciche siei.
Nsci ovel nidlà la porta de cësa y fova pià via de viers dl ciamp.
L fova permò ruvà do cianton de cësa via y se ncunfertova bele a udëi chi biei gran reves cueceni, canche l anconta l liever. L liever fova, - o miec dit – minova de vester n seniëur y ulova ënghe unì tratà sciche tel. L fova jit ora de cësa avisa cun la medema ntenzion dl igl: a cialé coche l’ova si capusc, che a dì bel la urità, ne fova ënghedenó siei.
″Bon di, liever.″
″Oh, l igl, bon di! Cie fejes’a bele da chëst’ëura mpe, da tlo ora te ciamp?″
″Oh, ie son for da chëst’ëura bele mpe y uni di daduman vedi a destré mi giames y a fé ginastica. ″
″Ne me dì, ti giames messëssa bën fé velch deplù che mé jì a spaz?!″
″No no, dut posses me dì, ma chësc ne fova nia daulëibon da ti pert. Mi giames ie al cënt per cënt a post, ënghe sce les ie de natura n fruz stortes. Tu mienes bën, che tu cun ti giames longes ruves plu lonc.
″Paradlé ti giames cun la mies? Dai dai, cie ues’a bravé cun ti giames curtes. Che la mies vel deplù, chël posses bën nia dubité.
″Ie metësse bën pën cun té, che fosse plu asvelt y sautësse plu debota che tu! ″
″Ies’a n pue’ mat? Tu cun ti giames curtes ulësses sauté plu debota che ie cun mi giames longes? Chësta fossa mo bela! Ma da mé ora pudons bën fé na garejeda y udëi, cie che te ses da fé! Ha, ha, ha, ha. Sce te es tan ueia de te lascé bater. Ie aré mé da rì. A cie metons’a pën?″
″A na munëida d‘or y na boza de bon’ega de vita.″
″Na munëida d’or y na boza de bon’ega de vita? Mmh...
Va bën! Dame la man lessù y pona pions via.″
″Oh, plan plan, tan prëscia ne n’iel ënghedenó, son mo mez ndurmenzà y muesse mo gusté. Śën vedi a cësa, me leve ju cun ega frëida y pona se udons te na mes’ëura inò tlo.″
″Va bën bën, pona te na mes’ëura, tlo te chësta medema luegia. Assudëi.″
Nsci se despartësci y tramedoi se tol l’ëuta de viers de si ncësa.
″L liever se lascia sun si giames longes, ma aspieta mé, a vel’ moda ti la feji pa bën. Ël miena bën de vester n drë seniëur, ma totl iel bën mpo!”
Ntant fova l igl inò ruvà a cësa.
″Fëna, ulà ies’a?″
″Tlo, son tlo, ma cie iel pa mei? ″
″Ie é metù pën cun l liever per na munëida d’or y na boza de bon’ega de vita. Ue propi udëi, chi che de nëus doi ie bon de sauté plu debota, y tu dësses vester leprò.″
″Oh, per l amor dl ciel, cie te ie pa tumà ite. Ies’a unì ora dla cola? Co es’a mei pudù vester tan da totl de azeté na tel garejeda? ″
″No, nsci ne dausses nia dì. Ne avëi mé festide, te vëijes’a bën. Furnëscete śën y vie!″
″Per l amor de Die! Oh no no…″, se parova la fëna. ″Ma dime menadrë cie che te ues fé!″
″Hm.. Mët śën a verda cie che te dije: Vëijes’a iló, te chël gran ciamp ulonse garejé. L liever sauterà te un n solch y ie tl auter. ″
″Ma tu ies bën unì mat defin! Co ues’a bele tu sauté plu debota dl liever cun si giames longes?″
″Ah, fëna, lasceme rujené ora: tu muesses mefun me judé! Te stes ala fin dl solch y canche l liever te ruverà permez, pona sveies: 'Ie son bele tlo!' Es’a ntendù?″
″Sci sci, é bën capì.″
″Bën pona, tu stes śën tlo te ti post. Ie vede ntant via dal liever. Ah, l liever ie bele ruvà, muesse pa mé me spazé. Fé sciche toca y ne te desmincë pa: uni iede che ruba l liever, sveia: 'Ie son bele tlo!'″
″Eh, sci sci, va bën bën!″
L igl se ova bele raidà y ti jiva ancontra al liever.
″Ulons’a pona fé chësta garejeda, seniëur liever?″
″Ah, sci sci, ie son for njenià a te bater. Per mé pudons bën pië via canche te ues. Ha ha, ie muesse bele śën rì…″
″Va bën! Ies’a njenià?″
″Eh!″
″Pona: trëi – doi – un – via.″
Y tramedoi scumëncia a sauté. Sambën che l liever fova tosc danora, ma da si solch ne pudovel nia udëi l igl. Chësc ova mé fat trëi var y se ova pona fermà. Tan debota ne fovel danz nia bon de sauté!
Dan che l liever ruvëssa ala fin dl solch, sveia la fëna dl igl, che l’aspitova: ″Ie son bele tlo!″
″Ma co, chësc ne capësci nia. Co es’a tu mei fat a sauté tan debota? Pu chësc ne sons nia bon de crëier.″
Ajache la fëna dl igl ti semiova tan dassënn a si uem, ne se ova l liever nia ntendù che l fova unì ngianà y minova, che l igl l ëssa de paca batù.
″Igl, sce te ies a una, pona ulëssi bën fé mo na garejeda.″
″Pu, da mé ora!″
″Pona cialons chi che ruva per prim inò ulache fan piei via. A una?″
″Sambën.″
Fat ora nsci, pea ëi tramedoi inò via.
Ma ënghe la fëna se fërma do puec vares y lascia che l liever saute inant da sëul.
Canche l liever ruva tosc inò ala fin dl solch, sveia l igl: ″Ie son bele tlo!″
″Pu chësc ne possa pu no vester vëira! No no, chësc ne crëi ie nia. Tu ies plu asvelt che ie?!″
″Eh danz, liever, te muesses mé la dé su. Mi giames ie mefun tenides miec che la ties, y perchël ne n’iel nia da se fé marueia, sce te bate.″
″Igl, scoteme su. Ie ulësse sauté mo n iede. Prëibel cunzedeme mo na proa.″
″Pu… ehe! Ma ne te fé pa massa speranzes! A mi me butela ncuei da stramp y ne crëie nia, che tu sibes bon de me bater!″
″Ah, chël ulons bën udëi, lasceme medrë purvé!″
Y nsci pea ëi via mo n iede y mo n iede y l liever fova bën dassënn stanch y finà, ma zeder, chël ne ulovel nia.
Eh, mutans y mutons, ulëis’a savëi, coche chësta storia ie jita ora?
L liever à ulù sauté tan suvënz, nfin che l ie, do 73 iedesc, tumà ntëur y ie mort. L igl, ënghe sce l ova perdrët trapulà, y chël ne n’ie nia drët – ëis’a audì?! – à venciù la garejeda. Mo n grum de ani do ti cuntovel chësta storia a si mutons, for canche l ulova ti fé capì, che n ne daussa nia vester superbesc y che n ne dëssa nianca cuiné zachei per vel’ defet.
Y sce i doi igli ne n’ie mo nia morc, pona vivi mo al didancuei.
La storia se à purtà pro nsci:
L fova dumënia, n bel di d’autonn. I leresc scumenciova bele a deventé ghialices, ampoms y granëtes ova i mutons dl paesc bele tlupà y da sëira, canche l surëdl jiva dojù, sluminova nosc crëps te chël bel cueciun, la nrosadura, che n vëija ënghe mo al didancuei canche n cëla, d’autonn danterëures, su a nosc crëps.
Y propi n chël di, canche duc, pitli y granc, jiva a mëssa furnii drët da catif cun l guant da sandì, fova ënghe l igl dala bona luna, liegher y cuntënt. Pernanche l stlaiova di, fova l igl bele dan porta che l se la ciantova tan bën che n igl ie mefun bon de cianté daduman abenëura.
″Perdrët pudëssi bën jì n tòch a spaz ntant che mi fëna njënia l gusté, y passé tres l ciamp per udëi coche l’à mi reves. ″
No l ciamp y no i reves fova perdrët siei, ma ajache i biei reves cueceni ne chersciova nia dalonc da si cësa y ël cun duta si familia se n maiova for tanc che i ulova, ratovel chisc reves sciche siei.
Nsci ovel nidlà la porta de cësa y fova pià via de viers dl ciamp.
L fova permò ruvà do cianton de cësa via y se ncunfertova bele a udëi chi biei gran reves cueceni, canche l anconta l liever. L liever fova, - o miec dit – minova de vester n seniëur y ulova ënghe unì tratà sciche tel. L fova jit ora de cësa avisa cun la medema ntenzion dl igl: a cialé coche l’ova si capusc, che a dì bel la urità, ne fova ënghedenó siei.
″Bon di, liever.″
″Oh, l igl, bon di! Cie fejes’a bele da chëst’ëura mpe, da tlo ora te ciamp?″
″Oh, ie son for da chëst’ëura bele mpe y uni di daduman vedi a destré mi giames y a fé ginastica. ″
″Ne me dì, ti giames messëssa bën fé velch deplù che mé jì a spaz?!″
″No no, dut posses me dì, ma chësc ne fova nia daulëibon da ti pert. Mi giames ie al cënt per cënt a post, ënghe sce les ie de natura n fruz stortes. Tu mienes bën, che tu cun ti giames longes ruves plu lonc.
″Paradlé ti giames cun la mies? Dai dai, cie ues’a bravé cun ti giames curtes. Che la mies vel deplù, chël posses bën nia dubité.
″Ie metësse bën pën cun té, che fosse plu asvelt y sautësse plu debota che tu! ″
″Ies’a n pue’ mat? Tu cun ti giames curtes ulësses sauté plu debota che ie cun mi giames longes? Chësta fossa mo bela! Ma da mé ora pudons bën fé na garejeda y udëi, cie che te ses da fé! Ha, ha, ha, ha. Sce te es tan ueia de te lascé bater. Ie aré mé da rì. A cie metons’a pën?″
″A na munëida d‘or y na boza de bon’ega de vita.″
″Na munëida d’or y na boza de bon’ega de vita? Mmh...
Va bën! Dame la man lessù y pona pions via.″
″Oh, plan plan, tan prëscia ne n’iel ënghedenó, son mo mez ndurmenzà y muesse mo gusté. Śën vedi a cësa, me leve ju cun ega frëida y pona se udons te na mes’ëura inò tlo.″
″Va bën bën, pona te na mes’ëura, tlo te chësta medema luegia. Assudëi.″
Nsci se despartësci y tramedoi se tol l’ëuta de viers de si ncësa.
″L liever se lascia sun si giames longes, ma aspieta mé, a vel’ moda ti la feji pa bën. Ël miena bën de vester n drë seniëur, ma totl iel bën mpo!”
Ntant fova l igl inò ruvà a cësa.
″Fëna, ulà ies’a?″
″Tlo, son tlo, ma cie iel pa mei? ″
″Ie é metù pën cun l liever per na munëida d’or y na boza de bon’ega de vita. Ue propi udëi, chi che de nëus doi ie bon de sauté plu debota, y tu dësses vester leprò.″
″Oh, per l amor dl ciel, cie te ie pa tumà ite. Ies’a unì ora dla cola? Co es’a mei pudù vester tan da totl de azeté na tel garejeda? ″
″No, nsci ne dausses nia dì. Ne avëi mé festide, te vëijes’a bën. Furnëscete śën y vie!″
″Per l amor de Die! Oh no no…″, se parova la fëna. ″Ma dime menadrë cie che te ues fé!″
″Hm.. Mët śën a verda cie che te dije: Vëijes’a iló, te chël gran ciamp ulonse garejé. L liever sauterà te un n solch y ie tl auter. ″
″Ma tu ies bën unì mat defin! Co ues’a bele tu sauté plu debota dl liever cun si giames longes?″
″Ah, fëna, lasceme rujené ora: tu muesses mefun me judé! Te stes ala fin dl solch y canche l liever te ruverà permez, pona sveies: 'Ie son bele tlo!' Es’a ntendù?″
″Sci sci, é bën capì.″
″Bën pona, tu stes śën tlo te ti post. Ie vede ntant via dal liever. Ah, l liever ie bele ruvà, muesse pa mé me spazé. Fé sciche toca y ne te desmincë pa: uni iede che ruba l liever, sveia: 'Ie son bele tlo!'″
″Eh, sci sci, va bën bën!″
L igl se ova bele raidà y ti jiva ancontra al liever.
″Ulons’a pona fé chësta garejeda, seniëur liever?″
″Ah, sci sci, ie son for njenià a te bater. Per mé pudons bën pië via canche te ues. Ha ha, ie muesse bele śën rì…″
″Va bën! Ies’a njenià?″
″Eh!″
″Pona: trëi – doi – un – via.″
Y tramedoi scumëncia a sauté. Sambën che l liever fova tosc danora, ma da si solch ne pudovel nia udëi l igl. Chësc ova mé fat trëi var y se ova pona fermà. Tan debota ne fovel danz nia bon de sauté!
Dan che l liever ruvëssa ala fin dl solch, sveia la fëna dl igl, che l’aspitova: ″Ie son bele tlo!″
″Ma co, chësc ne capësci nia. Co es’a tu mei fat a sauté tan debota? Pu chësc ne sons nia bon de crëier.″
Ajache la fëna dl igl ti semiova tan dassënn a si uem, ne se ova l liever nia ntendù che l fova unì ngianà y minova, che l igl l ëssa de paca batù.
″Igl, sce te ies a una, pona ulëssi bën fé mo na garejeda.″
″Pu, da mé ora!″
″Pona cialons chi che ruva per prim inò ulache fan piei via. A una?″
″Sambën.″
Fat ora nsci, pea ëi tramedoi inò via.
Ma ënghe la fëna se fërma do puec vares y lascia che l liever saute inant da sëul.
Canche l liever ruva tosc inò ala fin dl solch, sveia l igl: ″Ie son bele tlo!″
″Pu chësc ne possa pu no vester vëira! No no, chësc ne crëi ie nia. Tu ies plu asvelt che ie?!″
″Eh danz, liever, te muesses mé la dé su. Mi giames ie mefun tenides miec che la ties, y perchël ne n’iel nia da se fé marueia, sce te bate.″
″Igl, scoteme su. Ie ulësse sauté mo n iede. Prëibel cunzedeme mo na proa.″
″Pu… ehe! Ma ne te fé pa massa speranzes! A mi me butela ncuei da stramp y ne crëie nia, che tu sibes bon de me bater!″
″Ah, chël ulons bën udëi, lasceme medrë purvé!″
Y nsci pea ëi via mo n iede y mo n iede y l liever fova bën dassënn stanch y finà, ma zeder, chël ne ulovel nia.
Eh, mutans y mutons, ulëis’a savëi, coche chësta storia ie jita ora?
L liever à ulù sauté tan suvënz, nfin che l ie, do 73 iedesc, tumà ntëur y ie mort. L igl, ënghe sce l ova perdrët trapulà, y chël ne n’ie nia drët – ëis’a audì?! – à venciù la garejeda. Mo n grum de ani do ti cuntovel chësta storia a si mutons, for canche l ulova ti fé capì, che n ne daussa nia vester superbesc y che n ne dëssa nianca cuiné zachei per vel’ defet.
Y sce i doi igli ne n’ie mo nia morc, pona vivi mo al didancuei.
Lingaz: LB
Data: 1988
Autur: Fredesc Grimm (traduzion: Petra Senoner)
Esecutur: Ujes: Heidi Dapunt, Waltraud Delago, Kilian Insam, Ulrich Insam, Armin Moroder, Milva Mussner, Denis Pycha - Pianola: Angelina Craffonara - Registrazion: Hörmann Alexander/Niederdorf - Digitalisaziun: Davide Records Sas
Copyright: Istitut Ladin Micurá de Rü 1988
Media:
